Schuldgevoel
‘Had ik dat maar nooit gezegd, straks wil ze me nooit meer zien!’

Een pijnlijk bewustzijn word je helder wanneer je de consequenties voor je ziet van iets wat je in een opwelling gezegd of gedaan hebt. Vaak vanuit boosheid of angst. Schuldgevoel is een heel akelig gevoel, het is een gevoel dat je diep raakt vanbinnen. Het raakt rauwe pijn, gevoel van falen, iets niet goed te doen, de ander pijn gedaan te hebben maakt van je meester. En neemt je vaak helemaal over.

Angst voor verlies
Schuldgevoel kan overgaan in angsten om de ander kwijt te raken, dat de ander boos op je wordt, dat de ander verdrietig is of met een probleem opgezadeld zit door jou. Die ander kan een dierbare zijn, familie, je eigen ouders, je kind, je partner. Het dringt langzaam tot je door dat je die ander iets aangedaan hebt en dat is het laatste wat je wilt voelen, je wilt die ander niet kwijtraken.

Wat ik vaak zie in mijn praktijk zijn 2 verschillende soorten schuldgevoelens:

• schuldgevoel van een volwassen kind naar zijn of haar ouders, al ontstaan als klein kind 
• schuldgevoel van een ouder met (jonge) kinderen, naar het eigen kind toe

En nog vaker gaan deze hand in hand. Want beiden gaan over ‘ik doe te weinig, ik doe het niet goed genoeg’.

Schuldgevoel is mijns inziens iets dat niet zomaar ineens opkomt. Wanneer je daar last van hebt, is het iets dat al heel vroeg ontstaan is. In het contact met je ouders.

Schuldgevoel van dichterbij bekeken

Wat gebeurt er nu precies wanneer je je schuldig voelt? Het begint al eerder: er ligt een verwachting. Bijvoorbeeld langs komen met de kinderen elke zondag, veel helpen omdat je ouders ouder worden, je ouders uitnodigen op alle feestdagen omdat ze anders ook maar zo alleen zitten, of kleinere dingen als steeds thee komen drinken als je bij de slager bent geweest die bij je ouders op de hoek zit. Kortom: je wilt de ander niet teleurstellen in de verwachting die er ligt. Een verwachting die je samen gecreëerd hebt. Voelbaar als ‘ze zijn zo veeleisend’. Je wilt de ander niet teleurstellen, want je hebt vaak genoeg het verdriet gezien dat er op volgde, of de boosheid. De mildere variant ‘oke, dan niet’, is even zo pijnlijk.

In bochten wringen
Je gaat je dus in bochten wringen, om de ander blij te maken. En dat is iets wat kinderen al doen vanaf dat ze heel klein zijn. Wanneer het voor een kind voelbaar is dat er voor de ouder gezorgd moet worden, dan zet een kind alles op alles om de ouder gelukkig te maken, voor de ouder te zorgen. Het wordt een verantwoordelijkheidsgevoel dat heel zwaar kan drukken op kleine schoudertjes en maakt dat je niet goed nee leert zeggen. Je leert dan niet te voelen waar je eigen grens ligt, je eigen keuze, jouw eigenwaarde. De ander is belangrijk voor je en zo sta je in het leven. Vaak nog totdat je volwassen bent. De creatie vanuit je kindertijd duurt dus nog voort. Maar wanneer het over schuldgevoel gaat, betekent het dat er iets wringt. Je voelt dat je de ander teleurstelt. Dat hetgeen je doet niet goed genoeg is voor de ander.

Zo niet langer!
Met dit schuldgevoel gaat ook vaak het gevoel gepaard dat je niet meer wilt hoe het gaat. En juist dat maakt dat je je zo schuldig voelt. Je zit ergens in vast wat je niet meer wilt: een spagaat tussen je eigen verlangen en het belang van de ander. Juist dat maakt het zo ingewikkeld. En vaker nog gebeurt het dat je je steeds sneller schuldig voelt dan überhaupt nodig zou zijn.

Stoppen met schuldig voelen
Dat doe je niet zomaar, als het zo gemakkelijk was, dan had je dat allang gedaan. Hoe vaak heb je al niet gehoord van mensen om je heen: “Joh, je hoeft je niet schuldig te voelen hoor! Het is toch helemaal niet aan jou om dat te doen voor de ander?!”. Een uitspraak als deze maakt je eigenlijk meer machteloos, want ja, dat weet je zelf ook wel, maar hoe doe je dat?
Zeggen tegen de ander: “Ik ga me niet meer schuldig voelen, je lost het zelf maar op!”, is een vorm van passieve agressie. het lijkt misschien wel of je aan het opkomen bent voor jezelf, maar de ander zal zich niet bewust zijn van dat hij of zij jou een schuldgevoel geeft, diegene zal zich waarschijnlijk aangevallen voelen en van daaruit reageren. Dan is de cirkel rond, want dan voel jij je nog meer schuldig.
Daarbij komt ook het gevoel van boosheid kijken. En boosheid blokkeert, het zet de situatie alleen maar vaster.

Om te stoppen met je schuldig voelen dien je te kijken naar wat  je zelf hebt gecreëerd dat deze situatie is ontstaan. Durf je te kijken naar wat jij doet? Bijvoorbeeld dat je zelf niet weet wat je wilt? Geen eigen keuzes kunt of durft te maken? Ben je je bewust wat je met de ander doet wanneer je niet duidelijk durft te zijn in wat jij graag wilt? Weet je wat ruis doet met de ander? Besef je dat iets niet willen, maar toch doen iets op kan roepen bij de ander wat niet prettig is? Dat je daarmee juist een moeilijke situatie creëert, die je zo probeert te voorkomen omdat je denkt dat je aan de verwachting van de ander probeert te voldoen? Iemand die heel erg zijn best doet, is iemand die vooral met zichzelf bezig is en niet met wat er nodig is, belangrijk is. Je manier van handelen is niet zuiver en dat geeft altijd ruis in de verbinding met de ander.

Schuldgevoel is het zusje van slachtoffergedrag
En durf je ook te zien dat jij misschien het wel eens zelf nodig had om er te zijn voor de ander, al wrong het nog zo? Welk belang haalde jij er al die tijd voor jezelf uit? Durven kijken naar wat je zelf doet, vraagt om veel lef hebben. Het lef om te beseffen dat je zelf verantwoordelijk bent voor de reactie van de ander. En durven zien dat schuldgevoel dan wel eens aardig dicht in de buurt van slachtofferschap komt.

De sleutel voor geluk ligt bij jezelf
Aanpakken wat bij jou ligt, maakt dat je in je eigen kracht komt te staan. Wanneer jij durft te kiezen, weet wat goed voor je is, daar achter staat, het met flair en gratie neerzet, dan neem je daar de ander in mee. De ander zal blij zijn met wat er is, omdat jij blij bent met wat er is.

Je komt uit een struggle van elkaar nodig hebben, de verwachtingen kunnen worden losgelaten. Schuldgevoel verdwijnt als sneeuw voor de zon. Kracht komt ervoor in de plaats.